ذرات زیر اتمی

ذره زیر اتمی به بخشی از ذرات بنیادی و ذرات ترکیبی گفته می‌شود که کوچک ‌تر از اتم هستند. فیزیک ذرات و فیزیک هسته‌ای بخشی از فیزیک هستند که به مطالعه این ذرات می‌پردازند. معروف ‌ترین ذرات زیر اتمی الکترون‌ها،  پروتون‌ها و نوترون‌ها هستند. پروتون و نوترون ذرات ترکیبی هستند که از کوارک تشکیل شده‌اند.

معرفی ذرات زیر اتمی

کوارک، باریون، هادرون، بوزون، فرمیون، لپتون، بوزون‌های شاخص، گلوئن، نوترینوها، موئون، مزون، پیون و... ذرات زیر اتمی نام دارند که در این مقاله به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

کوارک

کوارک یک ذره بنیادی و جزء اساسی تشکیل دهنده ماده می‌باشد. کوارک‌ها با هم ترکیب می‌شوند تا ذرات مرکبی مانند پروتون و نوترون را به وجود آورند. کوارک‌ها هیچ‌گاه به صورت انفرادی یافت نمی‌شوند؛ آن‌ها را فقط می‌توان درون هادرون‌ها پیدا کرد.

به همین دلیل بیشتر آنچه که ما درباره کوارک‌ها می‌دانیم از مشاهده خود هادرون‌ها به دست آمده است. شش نوع مختلف از کوارک‌ها وجود دارد که عبارتند از :

بالا (up)، پایین (down)، افسون (charm)، بیگانه (strange)، نوک (top) و پایین (bottom). بالا و پایین دارای کم‌ترین وزن در بین کوارک‌ها می‌باشند.

باریون

ذراتی هستند که از کوارک تشکیل شده‌اند. برای مثال پروتون از دو کوارک بالا (u) و یک کوارک پایین (d) تشکیل شده و یا نوترون از دو کوارک پایین و یک کوارک بالا تشکیل شده‌اند.

هادرون‌ها

ذرات زیر اتمی هستند که از فرمیون‌هایی چون کوارک و آنتی کوارک و بوزون‌هایی چون گلوئن تشکیل شده‌اند. این ذرات نیروی قوی هسته‌ای اعمال می‌کنند.

هادرون‌ها مانند دیگر ذرات دارای عدد کوانتومی هستند. این ذرات ممکن است در دما یا فشار بسیار پایین خود به خود از بین بروند.

بوزون

ذراتی هستند كه داری اسپین صحیح هستند. اكثر بوزون‌ها می‌توانند تركیبی باشند اما گروه بوزون‌های شاخص از نوع تركیبی نیستند. در مدل استاندارد بوزون‌ها ذراتی برای انتقال نیرو هستند كه شامل فوتون‌ها (انتقال دهنده‌ی الكترومغناطیس) و گراویتون (انتقال دهنده‌ی گرانش) نیز می‌شوند.

لپتون

لپتون ذره ایست که نیروی هسته‌ای قوی روی آن تأثیر ندارد. به طور کلی شش لپتون وجود دارد سه تا از آن‌ها دارای بار الکتریکی بوده و سه‌تای دیگر هم فاقد بارالکتریکی هستند. لپتون‌ها جزء ذرات بنیادین شناخته شده‌اند یعنی ذراتی که از ذرات کوچک‌تر تشکیل نشده‌اند البته فعلاً معروف‌ترین لپتون همان الکترون است با یک بار منفی دولپتون باردار دیگر میون  و تاو هستند، که از نظر بار مثل الکترون ولی دارای جرم خیلی بیشتر نسبت به آن هستند.

 

لپتون‌های بدون بار سه نوع نوترینو هستند که عبارت‌اند از نوترینوی الکترون، نوترینوی میون و نوترینوی تاو نوترینوها فاقد بارالکتریکی بوده ولی دارای جرم بسیار ناچیزی هستند و یافتن آن‌ها هم بسیار مشکل است.

 

آلودگی محیط زیست

ماده آلاینده

ماده آلاینده، به ماده‌ای گفته می‌شود كه دارای غلظتی بیش از غلظت مجاز یا طبیعی بوده و روی موجودات زنده اثر نامطلوب داشته باشد ...

آلوده كننده‌ها عبارتند از: آلودگی‌های حاصل از احتراق، ضایعات صنعتی، مواد رادیواكتیو، زباله شهری، صوت یا سرو صدا، حرارت، مواد شیمیایی و آلوده كننده‌های طبیعی ( آتشفشان‌ها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، مرداب‌ها و... ) .

آلودگی هوا

اضافه شدن ماده و یا مواد خارجی به هوا که کیفیت هوا را تغییر داده و باعث تفاوت در وضعیت طبیعی هوا گردد؛ همچنین مضراتی را برای جانداران، آثار و ابنیه به دنبال داشته باشد، آلودگی هوا محسوب خواهد شد. آلاینده‌های هوا عبارتند از: گازها از جمله گاز کربن دی‌اکسید، کربن مونو اکسید، دی اکسید گوگرد و ...، اکسید کننده‌های فتوشیمیایی، هیدروکربن‌ها و ترکیبات آلی فرار، ترکیبات هالوژنه، مواد جامد معلق، ذرات گردو غبار، دوده، مایعات معلق در هوا و بخار آب.

گاز‌های آلاینده هوا

گوگرد ماده‌ای است که در طبیعت، هم به صورت خالص و هم به صورت ترکیب با عناصر دیگر یافت می‌شود؛ با اکسیژن ترکیب شده و اکسیدهای گوگردی را به وجود می‌آورد. در مقیاس آزمایشگاهی امکان تشکیل تمام اکسیدهای فوق وجود دارد اما در هوای آزاد دی اکسیدگوگرد و تری اکسید گوگرد به وجود می‌آید. منابع تولید اکسید گوگرد به دو گروه منابع طبیعی و فعالیت‌های انسانی تقسیم می‌شود.

منابع طبیعی: شامل آتشفشان‌ها، اکسید شدن سولفیدهیدروژن در هوا.

فعالیت‌های انسانی: شامل احتراق سوخت‌های فسیلی مثل زغال‌سنگ، گاز، نفت و مشتقات آن‌ها، کارخانجات تولید اسید سولفوریک، تهیه گوگرد، پالایشگاه‌های نفت و گاز و نیروگاه‌های برق.

گوگرد در تمام زغال سنگ‌ها به مقادیری در دامنه 0.2  تا 7 درصد از وزن زغال سنگ وجود دارد.

ترکیبات کربن دار

    کربن یکی از عناصر غیر فلزی است که به صورت خالص یا به صورت موادی نظیر زغال سنگ، نفت یا سایر ترکیبات آلی و معدنی یافت می‌شود. کربن به صورت وسیعی به عنوان سوخت مصرف می‌گردد و احتراق آن سبب تولید گازهای کربن دی اکسید و کربن مونو اکسید (CO و ...) می‌شود.

اثرات CO

منواکسید کربن در غلظت‌های زیاد کشنده بوده و در غلظت‌های کم باعث خستگی، سردرد، سرگیجه، تشنج و تهوع می‌شود. در صورتی که میزان منواکسید کربن از ppm 750 بیشتر شود سبب مرگ خواهد شد. افزایش بیش از حد دی اکسید کربن به مسأله گازهای گلخانه‌ای و بحران گرم شدن زمین باز می‌گردد.

آلودگی آب

انواع آب‌ عبارتند از آب‌های سطحی مانند آب‌های حاصل از باران و...، آب‌های جاری مانند رودخانه‌ها، آب‌های راکد مانند اقیانوس‌ها و آب‌های زیر زمینی مانند چشمه و چاه.

انواع آلاینده‌های آب را می‌توان به صورت زیر تقسیم‌بندی کرد:

• پساب‌های صنعتی: حاصل از فرآیند صنایع.
• فاضلاب‌های انسانی: مناطق اداری و مسکونی.
• آبروهای آب‌های سطحی: روان آب‌های ناشی از بارندگی.

آلودگی خاک

خاک‌ها مخلوطی از مواد معدنی و آلی هستند که از تجزیه و تخریب سنگ‌ها در نتیجه هوازدگی به وجود می‌آیند که البته نوع و ترکیب خاک‌ها در مناطق مختلف بر حسب شرایط ناحیه فرق می‌کند. انواع آلاینده‌های خاک به دو دسته دور ریز ضایعات و مایعات می‌شود و تقسیم بندی کامل آن در زیر آورده شده است.

زباله‌های صنعتی، خانگی یا بهداشتی.

• ضایعات فلزی.
• مواد جامد خطرناك مثل آزبست، سرب، روی، نیكل و...

مایعات شامل:

• پساب صنعتی.
• مواد شیمیایی مانند اسیدها و بازها، انواع مواد شوینده.
• مواد خطرناك مثل انواع سموم شیمیایی، حشره كش‌ها، و...
• مواد سوختی و نفتی (گازوئیل، مازوت و...).
• شیرابه زباله‌ها و زنگاب فلزات.

به طور کلی مشکلات عمده آلودگی محیط زیستی عبارتند از: گرم شدن زمین، سوراخ شدن لایه اوزون، باران‌های اسیدی، وارونگی هوا و از بین رفتن زیستگاه‌ها. محیط زیست ما همان مکان است که ما دران زندگی می‌کنیم و این منابع که برای استفاده انسان‌ها قرار دارند باید برای منابع که تشکیل دهنده محیط زیست هستند ارزش قایل بود و  در استفاده از آن اعتدال را رعایت کنیم. اگر از آب برای نوشیدن و دیگر احتیاجات زندگی استفاده می‌کنیم باید متوجه پاک بودن آن و پاک نگهداشتن آن، همچنان جلوگیری از استفاده بی مورد باشیم و جهت جلوگیری از آلودگی آن پیشنهاد می‌شود در حفظ حیات وحش، حفاظت از جنگل‌ها و مراتع، تعیین مکان مناسب برای دفع کثافات و... را انجام داد.

منظومه‌ی شمسی چگونه شکل گرفت؟

تاكنون نظریات زیادی در مورد منشأ منظومه شمسی و زمین ارائه شده است، در میان آن‌ها، دو نظر اساسی وجود دارد. اولی، فرضیه برخورد نزدیك نام گرفته است. بر این پایه است كه سیاره‌ها، از مواد جدا شده از خورشید، تشكیل شده‌اند. بر طبق آن، كشش گرانشی یك ستاره یا دنباله‌دار به حدی بوده كه هنگام عبور از كنار خورشید مقداری از ماده آن را بیرون كشیده است. زمین ما عضوی از خانواده خورشید می‌باشد. منظومه شمسی شامل نه سیاره اصلی، تعداد زیادی قمر طبیعی (اقمار)، تعداد زیادی سیارك ها، تعداد نامعلومی ستاره‌های دنباله‌دار به همراه شهاب‌ها، شهاب سنگ‌ها به دور خورشید در حال گسترش هستند.  

در اوایل قرن بیستم میلادی دو اخترشناس امریكایی نظریه برخورد نزدیك را ارائه دادند كه بنا به عقیده آن‌ها، ذراتی از ماده خورشید، در اثر برخورد نزدیك یك ستاره دیگر بیرون ریخته است. بعداً این ذرات به همدیگر پیوسته و اجرام بزرگی را تشكیل می‌دهند كه از این اجرام بزرگ، سیاره‌ها به وجود آمده‌اند.

فرضیه كانت-لاپلاس

نظریه مهم دیگر در سال 1755 میلادی (1134 شمسی) به وسیله فیلسوف آلمانی، امانوئل كانت، مطرح شد. نظر كانت به عقیده قابل قبول امروزی شبیه می‌باشد. بر طبق آن، منظومه شمسی از یك ابر گاز و غبار در حال چرخش، شكل گرفته است. نظر كانت به وسیله ریاضیدان فرانسوی به نام پیر دو لاپلاس بسط داده شد. فرضیه كانت - لاپلاس، یك ابر بسیار بزرگ از گازهای داغ را ترسیم می‌كند كه به دور محور خود می‌چرخد. كانت و لاپلاس، این ابر بزرگ را سحابی نامیده‌اند. سرد شدن گاز سحابی، باعث انقباض آن می‌شود.

در این ضمن، با انقباض جرم اصلی، حلقه‌هایی از گاز در اطراف آن باقی می‌مانند. این جرم اصلی همان خورشید است. حلقه‌ها، در اثر نیروی گریز از مركز (نیرویی است كه اجسام در حال چرخش را به طرف بیرون از مركز چرخش می‌راند). از مركز دور می‌شوند؛ بنابراین فرضیه، حلقه‌های جدا از هم، منقبض شده و سیاره‌ها را به وجود آورده‌اند. دانشمندان در درستی این نظر تردید دارند، چرا كه گازهای داغ گرایشی به انقباض ندارند، بلكه در فضا گسترش می‌یابند.

نظریه جدید ابر غبار

فیزیكدان آلمانی كارل فون وایتسزیكر بنیاد اصلی تئوری جدید ابر غبار را پیشنهاد كرد. بعد از آن اخترشناس امریكایی به نام جرارد كویپر نظر وایتسزیكر را به‌صورت تئوری جدید منشأ منظومه شمسی تكمیل كرد. سیارات منظومه شمسی، از همان گاز و غباری شكل گرفته‌اند كه خورشید از آن پدید آمده است.

ابر بزرگ با گردش خود در فضا به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم شده است. ذرات موجود در این بخش‌ها، همدیگر را جذب كرده‌اند و سرانجام سیاره‌ها را به وجود آورده‌اند. بیشتر مواد ابر اصلی در اثر تابش خورشید از آن دور شده‌اند، ولی پیش از آنكه خورشید، حالت ستاره به خود گیرد، اندازه سیاره‌ها به حدی رسیده بود كه می‌توانستند در مداری به دور آن باقی بمانند یا گردش كنند.

امواج الکترومغناطیسی

امواج الکترومغناطیسی یک رده از امواج می‌باشد، که دارای مشخصات زیر است:

• امواج الکترومغناطیسی دارای ماهیت و سرعت یکسان هستند و فقط از لحاظ فرکانس، یا طول موج باهم تفاوت دارند.
•  در طیف امواج الکترومغناطیس هیچ شکافی وجود ندارد. یعنی هر فرکانس دلخواه را می‌توانیم تولید کنیم.
•  برای مقیاس‌های بسامد یا طول موج، هیچ حد بالا یا پایین تعیین شده‌ای وجود ندارد.
•  از جمله منابع زمینی امواج الکترومغناطیسی می‌توان به امواج دستگاه رله تلفن، چراغ‌های روشنایی و نظایر آن اشاره کرد.
• این امواج برای انتشار خود نیاز به محیط مادی ندارند.
• قسمت عمده این فیزیک امواج دارای منبع فرا زمینی هستند.
• امواج الکترومغناطیسی جزء امواج عرضی هستند.

طیف امواج الکترومغناطیس

طیف الکترومغناطیسی، طیف گسترده‌ای از تمام بسامدهای احتمالی پرتوهای الکترومغناطیسی است. طیف الکترومغناطیسی هر جسم، نشانه پخش پرتوهای الکترومغناطیسی جذب شده و یا تولید شده توسط آن جسم است. گسترش طیف‌های الکترومغناطیسی به گونه‌ای است که از بسامدهای کم مورد استفاده در رادیوهای مدرن گرفته تا پرتوهای گاما با طول‌موج کوتاه را در بر می‌گیرد و می‌تواند طول‌موج‌هایی را در هزاران کیلومتر دورتر تا کسری از اندازه اتم پوشش دهد. محدوده طول موج‌های بلند به اندازه گیتی است اما محدوده طول ‌موج کوتاه در حد طول پلانک است؛ همچنین در اصل، بی‌نهایت و زنجیره‌ای است.

طیف نمایی و امواج الکترومغناطیسی

ناحیه مرئی یا نور مرئی (4000-7500 آنگستروم) توسط نواحی فرو سرخ از طرف طول موج‌های بلند، فرابنفش از طرف طول موج‌های کوتاه، محصور شده است. معمولاً این نواحی به قسمت‌های فرو سرخ و فرابنفش دور و نزدیک، با محدوده‌هایی به ترتیب در حدود 30 میکرومتر و 2000 آنگستروم تقسیم می‌شوند که نواحی مزبور دارای شفافیت نوری برای موادی شفاف از جمله منشورها و عدسی‌ها می‌باشند.

تا این اواخر ناحیه مرئی متشکل از فرو سرخ تا فرابنفش نور توسط گافهایی از نواحی رادیویی و اشعه ایکس سوا می‌شدند که در آن‌ها بر انگیزش و آشکار سازی تابش با طول موج‌های متناسب ممکن نبوده است. اختراع رادار در سال‌های جنگ (45 - 1938) راه ورود به نواحی امواج خیلی کوتاه رادیویی یا که موج را باز کرد، در حالی که در همان زمان طیف شناسان فرو سرخ دامنه فعالیت خود را تا به نواحی طول موج‌های بلندتر توسعه می‌دادند. این دو ناحیه هم اکنون ابعاد کوچک ‌تر از میلی‌متر روی هم می‌افتند.

گاف طول موج کوتاه، به خاطر جالب بودنش برای متخصصین فیزیک پلاسما و اختر فیزیک به خوبی پر شده است. هم اکنون حدود طیف نمایی نوری به زیر 2 آنگستروم رسیده است در حالی که مرز پرتوهای ایکس نرم تا 50 آنگستروم می‌رسند. تشخیص بین پرتو نوری و پرتو ایکس، در ناحیه پوشش فوق‌الذکر بر منشأ خطوط طیفی مبتنی است.

تابش الکترومغناطیس

تابش الکترومغناطیسی یا انرژی الکترومغناطیسی بر اساس تئوری موجی، نوعی موج است که در فضا انتشار می‌یابد و از میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی ساخته شده‌است. این میدان‌ها در حال انتشار بر یکدیگر و بر جهت پیشروی موج عمود هستند.

فشار

از نظر فیزیکی، فشار در واقع مقدار نیرویی است که به طور عمود بر واحد سطح وارد می‌شود. اگر در نیروی وارد آمده بر جسم و یا سطح، مقدار نیرو ثابت باشد و یا ثابت بماند، هر چه مساحت سطحی که نیرو به آن وارد می‌شود کوچک ‌تر و کم‌ تر باشد، میزان فشار وارد بر سطح بیشتر است. واحد فشار در فیزیک، نیوتون بر مترمربع است که پاسکال (به نام فیزیکدان مشهور فرانسوی) نامیده شده است و آن را با علامت pa نشان می‌دهند.

اثر نیرو روی یک سطح بستگی دارد که نیرو چگونه اعمال شود. شخصی که کفش ورزشی میخ‌ دار پوشیده، میخ کفش‌هایش در زمین فرو می‌رود در صورتی‌که کفش معمولی بر زمین آسیب نمی‌رساند.

نکته قابل توجه اینست که در هر دو مورد نیرویی که بر سطح وارد می‌شود یکسان بوده و همان نیروی وزن اوست. اختلاف میان این دو حالت در این است که کفش ورزشی نیرو را بر سطح کوچکی وارد می‌کند. میخ کفش‌ها مقدار نیروی کل را تغییر نمی‌دهد، بلکه نیرو بر واحد سطح (فشار) را به شدت افزایش می‌دهد.

انواع فشار

انواع فشار‌ها عبارتند از فشار مطلق، فشار اتمسفر، فشار نسبی و فشار تفاضلی. برای اندازه‌ گیری فشار مطلق باید فشار خلأ را صفر در نظر گرفت و فشار مورد نظر نسبت به خلأ فشار مطلق نامیده می‌شود. فشار اتمسفر بیشترین کاربرد را در سطح زمین دارد. فشار اتمسفر حاصل فشار لایه اتمسفری است که اطراف زمین را احاطه کرده است. مقدار این فشار به عواملی از جمله چگالی هوا، ارتفاع از سطح دریا، دمای هوا و سرعت وزش باد بستگی دارد.

بیشترین مقدار فشار اتمسفر در سطح دریا می‌باشد و با افزایش ارتفاع فشار کاهش می‌یابد. اگر فشاری نسبت به فشار اتمسفر اندازه گیری شود، فشار نسبی نامیده ‌می‌شود. در مقیاس فشار مطلق فشار منفی نداریم ولی در فشار نسبی، فشار منفی داریم و به فشار کمتر از اتمسفر فشار منفی ایجاد می‌کند که به آن مکش می‌گویند. زمانی که هدف اندازه‌گیری فشار بین دو سیستم باشد، به این فشار، فشار تفاضلی می‌گویند.

نحوه اندازه‌گیری فشار

فشار را به کمک دستگاه‌های فشار سنج اندازه می‌گیرند. معمول‌ترین راه اندازه‌گیری فشار استفاده از فشار سنج لوله‌ای U شکل است. این فشار سنج‌ها از یک لوله‌ی شیشه‌ای محکم ساخته شده‌ و صفحه‌ی آن‌ها بر حسب اینچ، سانتی‌متر و یا میلی‌متر مدرج شده است و مایع درون آن‌ها معمولاً آب و یا جیوه است.

اصول کار این نوع فشارسنج‌ها بر پایه رابطه زیر می‌باشد:

در رابطه فوق P چگالی مایع مورد استفاده، g شتاب جاذبه و h ارتفاع مایع در شاخه نشان داده شده است. برای اندازه‌گیری فشار‌های بالا معمولاً از مایع با جرم مخصوص زیاد مانند جیوه استفاده می‌شود و برای اندازه‌گیری فشار‌های پایین و به منظور حساسیت بیشتر می‌توان از مایعات سبک‌تر مانند آب استفاده کرد.

فشار مایعات

همان‌طور که معمولاً فشار هر جسم جامد بر سطح زیرین آن در اثر نیروی گرانش است. فشار مایعات نیز در اثر نیروی وزن آن‌ها به وجود می‌آید. بسیاری از شهرها دارای شبکه‌ی آب لوله‌کشی هستند. در شبکه‌ی آب رسانی شهرها، معمولاً مخزن آب را در ارتفاعی بالاتر از بقیه‌ی نقاط می‌سازند.

در نتیجه آب بر اثر نیروی گرانش در شبکه‌ی آب شهرها جاری می‌شود. فشار مایعات به ارتفاع آن‌ها بستگی دارد. یعنی هر چه ارتفاع ستون مایع بیشتر باشد. نیروی وزن مایع بر سطح زیرین خود بیشتر می‌شود و در نتیجه فشار مایع بیشتر خواهد بود. یک نکته‌ی بسیار جالب در مورد فشار مایعات این است که مایعات، فشار را به خوبی و به طور یکسان در همه‌ی جهات منتقل می‌کنند. از این خاصیت، در موارد بسیاری استفاده می‌شود. از جمله دو دستگاه ترمز اتومبیل‌ها از خاصیت انتقال فشار مایعات بهره گرفته می‌شود.

فشار گازها

هوای اطراف زمین به وسیله نیروی گرانش زمین به طرف پایین کشیده می‌شود. نیروی گرانش سبب می‌شود که هوا بر همه اجسام روی زمین، فشار وارد می‌کند. مانند آبی که بر کف ظرف خود فشار وارد می‌کند. وجود فشار هوا در بعضی از کارها به ما کمک می‌کند. مثلاً وقتی که با یک نی، نوشیدنی می‌خورید، فشار هوا، مایع را از لیوان به درون دهان شما منتقل می‌کند. فشار هوا روی تمام اجسامی که بر سطح زمین قرار دارند از همه جهت‌ها وارد می‌شود.

در ته کدام یک از ظرف‌ها فشار بیشتری وارد می‌شود؟

 

• گزینه 1
• گزینه 2
• گزینه 3
• تمام موارد یکسان است.

روده کوچک

روده کوچک، بخشی از لوله گوارش است که 6 متر طول دارد و حد فاصل بین معده و روده بزرگ قرار دارد. روده کوچک به عنوان محل اصلی هضم و جذب مواد غذایی، محسوب می‌شود. این قسمت پر پیچ و خم‌ترین بخش لوله گوارش است.

روده کوچک لوله‌ای است به طول 6 متر (در بدن انسان زنده به علت انقباض عضلات 3 تا 4 متر) که در حد فاصل معده و روده بزرگ قرار گرفته است. جدار این روده از مخاط پوشیده شده و دارای چین‌های حلقوی شکل است. تمامی سطح مخاط روده را برجستگی‌های ریزی به ارتفاع یک میلی‌متر مانند مخمل، مفروش کرده است.

بدین ترتیب جذب مواد غذایی از جدار روده چندین برابر می‌گردد. قشر عضلانی روده با حرکات دودی خود، محتویات روده یعنی مواد نیمه هضم شده که از معده وارد روده شده‌اند را به جلو می‌راند.

20 تا 25 سانتیمتر ابتدای روده را دوازدهه (duodenum)، 1.5 متر بعدی را ژژونوم (JeJnum) و 4 متر بقیه را ایلئوم (Ileum)می‌نامند. خصوصیات اختصاصی دوازدهه صفراوی مترشحه توسط کبد و ترشحات خارجی غده پانکراس در محلی به نام آمپول واتر به دوازدهه تخلیه می‌شوند.

زیر مخاط آن حاوی غدد موکوسی برونر است که مجرای ترشحی آن‌ها پس از عبور از عضلات مخاطی به عمق کریپت ها باز می‌شود.

ترشحات غدد برونر، قلیایی و حاوی بی‌کربنات فراوان است، این ترشحات با کاهش اسیدیته کیموس معده از آسیب مخاط روده جلوگیری کرده و محیط مناسبی برای فعالیت آنزیم‌های پانکراس فراهم می‌سازد.

خصوصیات اختصاصی ژژونوم قسمت اصلی جذب مواد در روده بوده که سطح جذبی آن با داشتن چین‌های وسیع، پرزهای فشرده بلند و انگشتی و کریپت های عمیق افزایش یافته است. تعداد عقده‌ها یا ندول های لنفاوی در ژژونوم، نسبت به دوازدهه فراوان می‌باشد.

خصوصیات اختصاصی ایلئوم مشخصه ایلئوم وجود ندول های لنفاوی کاملاً گسترده در آستر است که پلاک‌های پی‌پر نام دارند. ایلئوم در محلی به نام سکوم به روده بزرگ ختم می‌شود. در محل باز شدن ایلئوم به سکوم، دریچه‌های ایلئوسکال وجود دارد که مانع از بازگشت مواد هضم نشده به داخل ایلئوم می‌شود.

روده باریک به عنوان محل اصلی هضم و جذب مواد غذایی برای افزایش سطح خود، خصوصیات مورفولوژیک زیادی شامل چین‌های حلقوی، پرزها، میکروویلی و کربیت ها را پیدا کرده است. مخاط (Mucosa) لوله باریک از سلول‌های مختلفی تشکیل شده است که عبارتند از:

سلول‌های جذب‌کننده

حاوی آنزیم‌های گوارشی برای هضم و آنزیم‌هایی برای فعال کردن پیش‌آنزیم‌ها و پروتئین‌های حامل برای جذب مواد هضم شده می‌باشند. از جمله آنزیم‌های موجود دی‌ساکاریدازها برای تجزیه دی‌ساکاریدها، آمینوپپتیدازها و دی‌پپتیداز برای تجزیه پلی‌پپتیدها و دی‌پپتیدها به اسیدآمینوها و آنزیم آنتروکیناز که تریپسینوژن غیر فعال مترشحه از پانکراس را به تریپسین فعال تبدیل می‌کند. این سلول‌ها که هم در سطح پرزها و هم در جدار کریپت ها، دیده می‌شوند به انتروسیت ها نیز معروف‌اند.

سلول‌های جذب کننده از نوع منشوری بلند و حاوی میکروویلی‌های متعدد هستند. غشاء پوشاننده میکروویلی ها دارای روکشی گلیکو پروتئینی به نام گلیکو کالیکس است. این روکش نه تنها به عنوان یک لایه محافظ در مقابل آنزیم‌ها، عمل می‌کند بلکه محلی برای اتصال برخی مواد قابل جذب نیز محسوب می‌شود. غشای میکروویلی‌ها همچنین حاوی آنزیم های گوارشی برای هضم و آنزیم‌هایی برای فعال کردن پیش آنزیم‌ها و پروتئین‌های حامل برای جذب مواد هضم شده است.

از جمله آنزیم‌های موجود در غشاء میکروویلی‌ها، می‌توان به دی‌ساکاریدازها (مالتاز_ لاکتاز _ ساکاراز) برای تجزیه دی‌ساکاریدها، آمینوپپتیدازها، دی‌پپتیدازها برای تجزیه پلی‌پپتیدها و دی‌پپتیدها به اسیدهای آمینه را نام برد.

غشای میکروویلی‌ها در دوازدهه، حاوی آنزیمی به نام آنتروکیناز می‌باشد که تریپسینوژن غیر فعال مترشحه از پانکراس را به تریپسین فعال تبدیل می‌کنند. وجود مجموعه اتصالی (Junctional Complex) در قسمت راسی سطوح جانبی این سلول‌ها، مانع از این می‌شود که مواد از طریق فضای بین سلولی وارد بدن شوند.

سلول‌های جامی

این سلول‌ها گلیکو‌پروتئین اسیدی ترشح می‌کنند که سلول‌ها را لغزنده ساخته و دارای نقش حفاظتی است. سلول‌هایی هستند که هم در سطح پرز و هم در سطح کریپت ها دیده می‌شوند و دارای هسته قاعده‌ای و سیتوپلاسم راسی پر از ماده موکوسی هستند که به عنوان یک تک غده سلولی عمل می‌کنند. محتویات موکوسی سلول با معرف PAS (مخصوص کربوهیدرات ها) به رنگ قرمز دیده می‌شود و در رنگ آمیزی معمولی ضمن آماده سازی بافت در مورد آماده کننده حل شده و باعث می‌شود که سلول به صورت تو خالی و روشن شبیه جام دیده شود. این سلول‌ها در دوازدهه کم و هر چه به انتهای روده نزدیک می‌شویم، تعداد آن‌ها نیز افزایش می‌یابد. موکوس مترشحه به وسیله این سلول‌ها، گلیکوپروتئین اسیدی است که سطح سلول‌ها را لغزنده ساخته و دارای نقش حفاظتی است.

سلول‌های پانت

غنی از آنزیم ضد باکتری لیزوزیم می‌باشند، در نتیجه در تنظیم فلوئور میکروبی روده دخالت دارند. این مورد، سلول‌های هرمی و بلند هستند که در قاعده غدد لیبرکون ژژونوم و ایلئوم و به ندرت آپاندیس دیده می‌شوند. سیتوپلاسم راسی آن‌ها پر از گرانول‌های ترشحی درشت و اسیدوفیل می‌باشد. این سلول‌ها، پایدار بوده و به ندرت تجدید می‌شوند. چون غنی از آنزیم ضد باکتری لیزوزیم می باشند و عقیده بر این است که در تنظیم باکتری‌های ساکن روده (فلور طبیعی)، دخالت دارند.

سلول‌های انترو‌آندوکرین

این سلول‌ها اکثراً در نزدیکی قاعده غدد لیبرکون دیده می‌شوند؛ و تعداد آن‌ها در دوازدهه بیشتر از ژژونوم و ایلئوم است. این سلول‌ها در روده باریک، هورمون‌ها و پپتیدهای مختلفی را ترشح می‌کنند که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها عبارتند از: سکرتین و کوله سیتوکینین برای کنترل ترشحات پانکراس و صفرا، سروتونین، سوماتوستاتین، شبع گلوکاگن جهت افزایش انقباضات عضلات و نوروتانسین برای کاهش انقباضات عضلات است.

سلول‌های متمایز نشده

سلول‌های متمایز نشده یا سلول‌های ریشه‌ای در قاعده غدد قرار دارند و در اثر تقسیم و تمایز همه سلول‌های اپی‌تلیال روده را جایگزین می‌کنند و...

آستر مخاط روده بافت همبند شل و پرسلولی است که حد فاصل کریپت ها و پرزها را پر کرده و دارای تعداد زیادی لنفوسیت، پلاسماسل و ماکروفاژ است. پلاسماسل ها با ترشح ایمونوگلوبین A در اعمال دفاعی شرکت دارند.

زیر مخاط روده از بافت همبند نسبتاً متراکمی ساخته شده که حاوی رگ‌های خونی و لنفی است. زیر مخاط در دوازدهه حاوی غدد موکوسی به غدد برونر شده است.

این طبقه شامل عضلات صاف حلقوی در داخل و عضلات طولی در خارج است. طبقه عضلانی از خارج به وسیله سروز پوشیده شده که عبارت از لایه احشایی پرده صفاقی می باشد.

چین خوردگی‌ها و برآمدگی‌های روده کوچک

•  چین‌های حلقوی چین‌های بلندی هستند که در اثر پیشروی بافت همبند (پیوندی) زیر مخاط به قسمت زیرین طبقه مخاطی حاصل شده و در هر سه قسمت روده مخصوصاً ژژونوم، دیده می‌شوند. وجود چین‌های حلقوی باعث می‌شود که سطح مخاط روده به 3 برابر افزایش یابد و از نظر ماکروسکوپیک نیز چین‌دار دیده شوند. که علت نام گذاری این چین‌ها به دریچه‌های کرکونیگ می‌باشد.

• پرزها یا ویلیها برآمدگی‌های انگشت مانند یا برگی شکل به ارتفاع 1.5 _ 0.5 میلی‌متر هستند که در اثر پیشروی بافت همبند آستر در زیر اپی‌تلیوم به وجود می‌آیند. سطح پرزها به وسیله اپی‌تلیوم پوشیده شده و بافت همبند محور هر پرز، حاوی رگ‌های خونی، رگ‌های لنفی و سلول‌های عضلانی است. پرزها سطح مخاط روده را تا 10 برابر افزایش می‌دهند.

• میکروویلی برآمدگی‌های سطح راسی (Apical) سلول‌های پوششی هستند که تعداد آن‌ها در هر سلول به 3000 عدد نیز می‌رسد و به حاشیه مخطط نیز معروف‌اند. میکروویلی ها، سطح مخاط روده را تا 30 برابر افزایش می‌دهند. به عبارت دیگر، مجموعه چین خوردگی‌های فوق سطح مخاط روده را تا 600 برابر افزایش می‌دهند.

• کریپت ها یا غدد لیبرکون تورفتگی های لوله شکل اپی‌تلیوم در بافت همبند آستر می‌باشند که تا عضلات مخاطی ادامه یافته و غدد روده‌ای به نام لیبرکون را به وجود می‌آورند. کریپت های روده‌ای عامل دیگری برای افزایش سطح روده محسوب می‌گردد.

مواد مغذی که در روده باریک جذب می‌شوند شامل:

•  جذب آهن در اثنی‌عشر یا دئودنوم صورت می‌گیرد.
•  ویتامین ب 12 در انتهای ایلئوم جذب می‌شود.
•  آب و چربی در طول روده باریک جذب می‌شوند.
•  موادی چون فروکتوز، سدیم، گلوکز و اسید آمینه نیز در طول روده باریک جذب می‌گردد.

منظومه شمسی چگونه متولد شد؟

شکل‌گیری منظومه شمسی حدود 5 میلیارد سال پیش، از ابری متشکل از گاز و غبار بین ستاره‌ای، آغاز شد. جاذبه باعث انقباض ابر شده و کره متراکمی از گاز در مرکز ابر به وجود آورد. جاذبه همچنین باعث دوران هر چه سریع‌ تر ابر شد. هنگام دوران، مواد موجود در ابر، پهن شده و حلقه‌ای به وجود آمد که نواحی متراکم مرکزی را در برگرفت. سرانجام در این ناحیه متراکم، گرمای لازم برای وقوع واکنش‌های هسته‌ای فراهم شد و بدین ترتیب، ستاره خورشید به وجود آمد. اعضای کوچک ‌تر منظومه شمسی از مواد موجود در این حلقه به وجود آمدند.

این اعضاء عبارتند از: سیارات، سیارک‌ها و ستاره دنباله‌دار. 

منظومه شمسی، سامانه‌ای متشکل از یک ستاره به نام خورشید و اجرام آسمانی است که در مدارهایی پیرامون آن می‌گردند. سامانه خورشیدی از انفجار یک ابر نواختر و فروریزش یک ابر چرخان پدید آمد و در دوران رنسانس و با مشاهدات افرادی از جمله گالیله کشف شد. این منظومه در بازوی شکارچی، کهکشان راه شیری واقع‌شده و 25000 سال نوری از مرکز کهکشانی فاصله دارد. خورشید بیش از 99/8 درصد جرم سامانه خورشیدی را شامل می‌شود و منبع انرژی بسیار از جمله انرژی گرما و نور است. اگر خورشید نابود شود، منظومه شمسی نیز نابود می‌شود.

منظومه شمسی دارای هشت سیاره (تیر، ناهید، زمین، مریخ، هرمز، زحل، اورانوس و نپتون) و پنج سیارک ( سرس،  پلوتو، هائومیا، ماکی‌ماکی و اریس) است. چهار سیاره نخست، سیارات درونی یا زمین‌ سان هستند و بیشتر از سنگ ساخته شده‌اند و چهار سیاره دیگر سیارات بیرونی یا غول‌ های گازی هستند و از گازهای مختلف ساخته شده‌اند. علاوه بر این اجرام، سامانه خورشیدی دارای اجرام دیگری از جمله ماه‌ها، سیارک‌ها، شهاب‌ وارها، شهاب‌ها، شهاب‌سنگ‌ها و دنباله‌دارهاست. سامانه خورشیدی همچنین دارای مناطق خاصی از جمله کمربند سیارک‌ها،  کمربند کویپر و دیسک پراکنده است. منظومه شمسی تا جایی گسترش می‌یابد که دیگر تحت تأثیر نفوذ نور خورشید، گرانش خورشیدی، میدان مغناطیسی خورشید و بادهای خورشیدی نباشد. 

نظریه برخورد نزدیک

تاكنون نظریات زیادی در مورد منشأ منظومه شمسی و زمین ارائه شده است، در میان آن‌ها، دو نظر اساسی وجود دارد. اولی فرضیه برخورد نزدیك نام گرفته است. بر این پایه است كه سیاره‌ها، از مواد جدا شده از خورشید، تشكیل شده‌اند.

بر طبق آن، كشش گرانشی یك ستاره یا دنباله‌دار به حدی بوده است كه هنگام عبور از كنار خورشید مقداری از ماده آن را بیرون كشیده است. در اوایل قرن بیستم میلادی دو اخترشناس امریكایی نظریه برخورد نزدیك را ارائه دادند كه بنا به عقیده آن‌ها، ذراتی از ماده خورشید، در اثر برخورد نزدیك یك ستاره دیگر بیرون ریخته است. بعداً این ذرات به همدیگر پیوسته و اجرام بزرگی را تشكیل می‌دهند كه از این اجرام بزرگ، سیاره‌ها به وجود آمده‌اند. 

فرضیه كانت - لاپلاس

نظریه مهم دیگر در سال 1755 میلادی (1134 شمسی) به وسیله فیلسوف آلمانی، امانوئل كانت مطرح شد. نظر كانت به عقیده قابل قبول امروزی شبیه است. بر طبق آن، منظومه شمسی از یك ابر گاز و غبار در حال چرخش، شكل گرفته است. نظر كانت به وسیله ریاضیدان فرانسوی به نام پیر دو لاپلاس بسط داده شد. فرضیه كانت - لاپلاس، یك ابر بسیار بزرگ از گازهای داغ را ترسیم می‌كند كه به دور محور خود می‌چرخد. كانت و لاپلاس، این ابر بزرگ را سحابی نامیده‌اند. سرد شدن گاز سحابی، باعث انقباض آن می‌شود. با انقباض جرم اصلی، حلقه‌هایی از گاز در اطراف آن باقی می‌مانند، این جرم اصلی همان خورشید است. حلقه‌ها، در اثر نیروی گریز از مركز (نیرویی است كه اجسام در حال چرخش را به طرف بیرون از مركز چرخش می‌راند) از مركز دور می‌شوند؛ بنابراین فرضیه، حلقه ‌های جدا از هم، منقبض شده و سیاره ‌ها را به وجود آورده‌اند. دانشمندان در درستی این نظر تردید دارند، چرا كه گازهای داغ گرایشی به انقباض ندارند، بلكه در فضا گسترش می ‌یابند. 

نظریه جدید ابر غبار

فیزیک ‌دان آلمانی كارل فون وایتسزیكر بنیاد اصلی تئوری جدید ابر غبار را پیشنهاد كرد. بعد از آن اخترشناس امریكایی به نام جرارد كویپر نظر وایتسزیكر را به صورت تئوری جدید منشأ منظومه شمسی تكمیل كرد. سیارات منظومه شمسی، از همان گاز و غباری شكل گرفته‌اند كه خورشید از آن پدید آمده است. ابر بزرگ با گردش خود در فضا به بخش‌های كوچك‌تری تقسیم شده است. ذرات موجود در این بخش‌ها، یکدیگر را جذب كرده‌اند و سرانجام سیاره‌ها را به وجود آورده‌اند. بیشتر مواد ابر اصلی در اثر تابش خورشید از آن دور شده‌اند، ولی پیش از آن که خورشید، حالت ستاره به خود گیرد، اندازه سیاره‌ها به حدی رسیده بود كه می‌توانستند در مداری به دور آن باقی بمانند یا گردش كنند.

شكل گیری منظومه شمسی از دید دینامیك

منظومه شمسی یك ساختار منظم را بر حسب خواص فیزیكی نشان می‌دهد، طوری كه اگر از بالای قطب شمال خورشید دیده شود، منظومه شمسی قواعد زیر را پیدا می‌كند:

1- سیارات در خلاف جهت عقربه‌های ساعت در اطراف خورشید می‌گردند، خورشید نیز در همان جهت به دور خود می‌چرخد. 

2- به استثنای عطارد و پلوتون، اكثر سیارات دارای صفحات مداری هستند كه فقط به طور جزئی با صفحه دایرة‌ البروج شیب دارند، مدارها تقریباً هم صفحه هستند. 

3- به استثنای عطارد و پلوتون، سیارات در مدارهایی می‌گردند كه خیلی به دایره نزدیك هستند. 

4- به استثنای زهره و اورانوس، سیارات در خلاف جهت عقربه‌های ساعت (یعنی در همان جهت حركت مداریشان) به دور خود می‌چرخند. 

5- اكثر قمرها در همان جهتی كه سیارات مادرشان به دور خود می‌چرخند و در نزدیكی صفحات استوایی سیارات قرار دارند.

6- ستاره‌های دنباله‌دار با دوره تناوب طولانی، مدارهایی دارند كه از همه جهات و زوایا می‌آیند، بر خلاف مدارهای هم صفحه سیارات، اقمار، سیارك‌ها و ستاره‌های دنباله‌دار با دوره تناوب كوتاه. 

7- سه عدد از سیارات مشتری‌گون شناخته شده‌اند كه دارای حلقه هستند.

شكل‌گیری منظومه شمسی از دید شیمی

تشكیل یك سیاره مستلزم یك فرآیند چند مرحله‌ای است، اولاً دانه‌های جامد متعلق به سحابی خورشید متراكم می‌شوند. ثانیاً این ذرات باهم یكی شده و اجرام آسمانی بزرگ به نام ریز سیارات را شكل می‌دهند كه سپس تصادم كرده و برای تشكیل پیش سیارات با هم یكی می‌شوند و به سیارات امروزی متحول می‌گردند. تركیبات شیمیایی سیارات به وسیله فرآیندی به نام تسلسل تراكم از روی تراكم دانه‌ها تعیین می‌شوند. ایده اولیه تسلسل تراكم این است: مركز سحابی باید در دمایی برابر چندین هزار درجه كلوین بوده باشد. در اینجا دانه‌ های جامد، حتی تركیبات آهن و سیلیكات‌ ها نمی ‌توانستند متراكم شوند.

در جای دیگر كه مواد می‌توانستند به عنوان دانه‌های جدید متراكم شوند، به دما بستگی داشت: 

پایین‌تر از 2000 كلوین، دانه‌های ساخته شده از مواد خاكی متراكم شدند، زیر 273 كلوین دانه‌های مواد خاكی و یخی هر دو می‌توانستند شكل بگیرند. در دمای متفاوت گازهای موجود و جامدات حاضر به طور شیمیایی برهم‌ كنش كرده و تركیبات متنوعی را تولید می‌كنند. اگر دمای سحابی به سرعت از مركز به طرف بیرون كاهش یابد، چگالی‌ها و تركیبات سیارات می‌توانند با تسلسل تراكم توضیح داده شوند.

در چه زمانی

هدف

اندازه گیری زمان تشکیل حباب از یک قرص جوشان

مواد و وسایل

قرص جوشان

شیشه نوشابه

یک گلوله خمیر مدل سازی به اندازه ی کی گردو

40 سانتی متر لوله آکواریوم

ظرف شیشه ای

روش

یک چهارم فنجان آب داخل شیشه ی نوشابه بریزید.

خمیر مدل سازی را در فاصله 5 سانتی متری یک سر لوله ی آکواریوم بچسبانید.

ظرف شیشه ای را پر از آب کنید.

سر آزاد لوله را داخل ظرف آب بگذارید.

قرص جوشان را به قطعات کوچک تقسیم کنید و سریعا قطعات را داخل شیشه ی نوشابه بیندازید.

بلافاصله سر دیگر لوله را وارد بطری کنید و خمیر را دور دهانه ی آن بچسبانید.

زمان را یادداشت کنید.

زمان پایان تشکیل حباب را مشاهده و یادداشت کنید.

نتیجه

قرص بلافاصله با آب واکنش نشان می دهد. تولید حباب مدت 25 دقیقه ادامه پیدا می کند.

اما چرا

اسید خشک و جوش شیرین موجود در قرص با آب ترکیب می شود و گاز دی اکسید کربن تولید می کنند. این گاز دی اکسید کربن است که از طریق لوله حرکت می کند و در ظرف آب تشکیل حباب می دهد. تشکیل حباب زمانی متوقف می شود که واکنش تمام ماده پایان یابد.

دستگاه عصبی بدن ما

دستگاه عصبی، فعالیت‌های سریع بدن مثل انقباضات عضلانی، وقایع احشایی دارای تغییر سریع و حتی میزان ترشح برخی از غدد درون ریز را کنترل می‌کند. دستگاه عصبی از نظر پیچیدگی اعمال زیادی را انجام می‌دهد. این دستگاه به واقع، میلیون‌ها ذره اطلاعاتی را از اعضای حسی مختلف دریافت می‌کند و سپس با در نظر گرفتن مجموعه آن‌ها، پاسخی که بدن باید بدهد، مشخص می‌شود. طرح کلی دستگاه عصبی شامل دو قسمت مرکزی و محیطی می‌شود. خود محیطی به دو قسمت گانگلیون ها و اعصاب محیطی تقسیم می‌شود.

دستگاه مرکزی اعصاب

دستگاه اعصاب مرکزی، قسمتی از دستگاه عصبی است که در درون محفظه‌ای استخوانی (استخوان جمجمه و ستون مهره‌ها) قرار گرفته و شامل  مغز و نخاع می‌باشد. از نظر ساختمانی، در سیستم اعصاب مرکزی، دو قسمت به نام‌ های ماده سفید و ماده خاکستری قابل  تشخیص می‌باشد.

ماده سفید، بخشی که حاوی رشته‌های عصبی و سلول‌های گلیال می‌باشد. عمده رشته‌های ماده سفید از نوع میلین‌دار می‌باشند و علت سفید دیده شدن آن نیز، همین امر است. و ماده خاکستری، بخشی است که حاوی جسم سلولی نورون‌ها و سلول‌های گلیال می‌باشد. نورون های سیستم اعصاب مرکزی از نظر شکل، اندازه، تعداد و طول زوایدشان بسیار متنوعند. دستگاه اعصاب مرکزی شامل قسمت‌های زیر می‌باشد.

طناب نخاعی

نخاع  رابطی است که فرامین صادره از مغز به سایر نقاط بدن و نیز پیام‌های عصبی رسیده از نواحی مختلف بدن به مغز، از آن عبور می‌نماید. نخاع در مقطع عرضی شکل بیضوی دارد که ماده خاکستری آن در وسط و ماده سفید آن در اطراف می‌باشد.  ماده خاکستری نخاع، به شکل حرف H دیده می‌شود که بازوهای آن در سطح خلفی به نام شاخ‌های پشتی و در سطح قدامی به نام شاخ‌های شکمی نامیده می‌گردد. قسمت رابط بین دو بازو، حاوی مجرایی به نام کانال مرکزی است.

دستگاه عصبی محیطی

اعصاب محیطی به تعداد 8 زوج گردنی، 5 زوج کمری، 12 زوج سینه‌ای، 5 زوج خاجی، و یک زوج دنبالچه‌ای می‌باشد. این اعصاب از دو نوع حسی و حرکتی می‌باشند. اگر عصبی فقط از رشته‌های حسی تشکیل شده باشد آن را عصب حسی و اگر فقط از رشته‌های حرکتی تشکیل شده باشد آن را عصب حرکتی می‌نامند. ولی اغلب اعصاب مختلط بوده و حسی- حرکتی نامیده می‌شوند.

اعصاب حسی و حرکتی

آن دسته‌ای که عضلات مخاط را عصب دهی می‌کنند و عمل آن‌ها ارادی است، اعصاب حرکتی سوماتیک نامیده می‌شوند و دسته‌ای که عضلات صاف جدار احشا و سلول‌های مترشحه را عصب دهی می‌کنند اعصاب حرکتی احشایی یا غیر ارادی نامیده می‌شوند به این دسته، دستگاه عصبی اتونوم یا خودمختار هم گفته می‌شود.

 

سازماندهی دستگاه عصبی

دستگاه عصبی مركزی، متشكل از مغز نخاع، پیام‌های عصبی را تجزیه تحلیل و هماهنگ می‌کند. نخاع، ارتباط بین مغز و بقیه بدن را برقرار می‌سازد. راه‌ های حركتی كه پیام‌ ها را از مغز می‌آورند، در طناب نخاعی نزول می‌کنند. در حالی كه راه‌های حسی از پوست و سایر اعضای حسی، از طناب نخاعی بالا رفته، پیام‌ ها را به مغز می‌ برند. شبکه‌ ای از اعصاب محیطی به كلیه قسمت‌ های بدن می‌رسد. هر عصب از صد رشته عصبی تشكیل می‌ شود كه شامل سلول ‌های عصبی هستند. از طناب نخاعی، 31 جفت عصب، منشأ می‌گیرند. این اعصاب در تنه و اندام‌ ها به اعصاب کوچک ‌تر و کوچک ‌تری تقسیم می‌شوند.